ლაზებს აქამდე შემორჩათ ჯვრის მიმართ გარკვეული რიდი და მოკრძალება, უფრო სწორად, თუ რწმენა არა, პატივისცემა მაინც, ეს განსაკუთრებით ვლინდება შობა-ახალი წლის აღნიშვნაში
“სამწუხაროდ, ჯვარს ჩვენთვის უკვე აღარ აქვს ის დანიშნულება, რაც მართლმადიდებლური სამყაროსთვის. ის ჩვენთვის რაღაც ქართულთან, მშობლიურთან გვაკავშირებს და მხოლოდ ხვავისა და ბარაქის ნიშნად ვიყენებთ. როცა დედა პურებს აცხობდა, ცომს ზედ ჯვრის გამოსახულებას უკეთებდა. სახლის შესასვლელ კარებზეც ჯვარია გამოსახული, ავი თვალისგან იცავსო. მე არა, მაგრამ მამაჩემს ახსოვს, ბებიაჩემი მარჯვენა მაჯაზე მომცრო ზომის, ხელით შეკერილ ტყავის ნივთს უკეთებდა, რაზეც ჯვარი იყო ამოქარგული…- წერენ ლაზები.
ლაზეთში ახლით ახალი წელი ნაკლებ მნიშვნელოვანია, მაგრამ შობას, რომელსაც ქირსეს ეძახიან, სრულიად განსაკუთრებულად ხვდებიან, თითქმის ისევე, როგორც მეგრელები, საერთოდ ქართველები.
დეკემბრის მიწურულს, 28-29-თვის ლაზურ სოფლებში საახალწლო-საშობაო სამზადისი იწყება. მეზობელი თურქები ამ სამზადისს “გურჯულ” ბაირამობას უწოდებენ. ოჯახის უფროსი, ან თუნდაც ახალგაზრდა წევრი, ოღონდ აუცილებლად მამაკაცი, თხილის ან რომელიმე რბილი ხის ჯოხიდან თლის “ქუჩზუღას” (ჩიჩილაკი, მეგრულად “ქუჩუჩი”), რომელსაც თავზე ხისავე ჯვარი უკეთდება. “ქუჩზუღა” თხმელისა და სუროს ტოტებით ირთვება. ხის ჯვარზე კი ხილი, უმთავრესად ვაშლი და მანდარინი უკეთდება. ბარაქიანობის ნიშნად ჩიჩილაკის ბურბუშელაში ფულსაც დებენ.
ჩიჩილაკს ქალები რთავენ, მაგრამ იმ დღის მერე ჩიჩილაკის დაშლამდე მათ არ შეუძლიათ ჩიჩილაკს თითიც მიაკარონ.
ღორს ჩვენგან განსხვავებით არ კლავენ. ,,ჩვენ ვიცით, რომ ახლობელი მეგრელები ამ დღეს ღორს კლავენ. იმ ცნობილი მიზეზის გამო, რომ ჩვენთან ღორის ხორცი საერთოდ გამოყენებაში არ არის, ეს პირუტყვი მუსლიმანური სამყაროდან საერთოდ “ამოგდებულია”, – აცხადებენ ლაზები/.
“ქირსედღას'' მოლა მთვარის ფორმის, პატარა ზომის პურებს “თუხაქუბალს არიგებს, რომელიც ოჯახის ყველა წევრმა აუცილებლად უნდა მიირთვას. ამ დღეს სახლის “ქარქანში”, ბანზე წითელ ნაჭრებს კიდებენ. ესეც ძველი ტრადიციაა, ტრადიციაშემონახული ლაზები განსაკუთრებლად აღნიშნავენ კუჩხასაც, ეს მართლაც მნიშვნელოვანი დღეა ლაზებისთვის. ამ დღისთვის , რამდენიმე დღით ადრე ემზადებიან. საგანგებოდ ამ დღისთვის, “კუჩხასთვის” მზადდება ტკბილეული, რომელიც სუფრაზე აუცილებლად “კუჩხა” დღეს უნდა იყოს. სიტკბო დაგებედებაო/
რაც შეეხება მეკვლეს, ლაზებში 15 იანვარი საზოგადოდ “მძიმე დღეა სტუმრიანობისთვის და ბევრი იკავებს თავს ოჯახში დაუპატიჟებლად მისვლისგან. “კუჩხას” დღეს ყველას ჰყავს “კარგი” ფეხის მქონე სტუმარი, რომელსაც საჩუქრებით ხვდებიან. ის აუცილებლად მამაკაცი უნდა იყოს. მას საგანგებოდ არჩევენ და თხოვენ მეკვლეობას.
“კუჩხა” აუცილებლად კაცის საქმეა. ამ დღეს ოჯახში უცხო ქალის შემოსვლა არც ერთ ლაზს არ უხარია. ლაზეთში ქალის ფეხი ცუდად აქვთ დაცდილი. კუჩხა დღეს მოლა მთვარის პურს, ” ქალს არაფრით მისცემს. საერთოდაც, ქალები ამ დღეს წმინდა ადგილებზე გავლას ერიდებიან და ცდილობენ იმ დღეს სახლიდან არ გამოვიდნენ.
. ადრე ახალი წლის ღამეს მეკვლე უმეტესად, ოჯახის უფროსი იყო. როდესაც საათი თორმეტჯერ ჩამოჰკრავდა, ის სხვებისთვის შეუმჩნევლად, გარეთ გავიდოდა, თან სურსათ-სანოვაგით სავსე კალათას და ჩიჩილაკს გაიტანდა, სახეზე ყაბალახს აიფარებდა და კარზე დააკაკუნებდა.
"მინ ორერ?" ("ვინ ხარ?"), – შეეკითხებოდნენ შიგნით მყოფნი.
"აღანი წანა თქვანი კაი იყვას, პოტე კაი ძირათ დო ხელება დო კაიობათე დოსქიდათ! ირიაშ ხვამ ყოფედას და ირიაშ ჯგირობუა" ("ახალი წელი თქვენთვის კარგი იყოს, სულ სიკეთე გენახოთ და სიხარულითა და სიკეთით იცხოვრეთ! სულ დალოცვილები იყავით და კარგად იყავით"), – პასუხობდა მეკვლე გარედან. მერე მას კარს გაუღებდნენ და სახლში შემოიყვანდნენ.
მეკვლე ჩიჩილაკის დადგმამდე იკითხავდა: "ოხორმანჯე სორენ?" ("ოჯახის პატრონი, უფროსი კაცი სად არის?") ამ დროს მას ოჯახის უფროს ვაჟიშვილზე მიუთითებდნენ და ისიც ჩიჩილაკს მას გადასცემდა.
თუ ოჯახში ვაჟი არ ჰყავდათ, მეკვლეს ასე ეტყოდნენ: "ოხორმანჯე ვარ მუხთიმუნ, ლაქინ კულანი ჰაქ მიონუნან" ("ოჯახის უფროსი არ მოსულა, ქალიშვილი კი აქ გვყავს"). მეკვლე ანუ იგივე ოჯახის უფროსი, ქალიშვილს დალოცავდა და ოჯახს ვაჟიშვილის გაჩენას უსურვებდა.
შემდეგ მამაკაცები ზღვაში საბანაოდ მიდიოდნენ, რათა ახალი წლის შემობრძანებას სუფთად დახვედროდნენ. ეს ტრადიცია ახლაც არის, მაგრამ ახლა ქალებიც მიდიან, ოღონდ საბანაოდ ცალ-ცალკე ადგილს ირჩევენ. ძველი ტრადიციების შესახებ ბებიასგან ვიცი. ის ახალი წლის წინა დღეებში ფანდურზე ძალიან ტკბილ, ახალი წლის შესაგებებელ სიმღერებსა და "ოდაბადეშ ობირეშებს" ("სიმღერა სამშობლოზე") მღეროდა.- იგონებს თანდილ მელუ შამრა-ოღლი